هنرهای تجسمی، نمایشی، شنیداری و کلامی اشاره دارد و به سیر تحول آن در گذر تاریخ می‌پردازد. نقطهٔ آغاز تاریخ هنر در جهان، هنر پیشاتاریخ و آثار هنری غارنشینان —اغلب نقاشی‌ها و مجسمه‌های بدوی (به انگلیسی: primitive) و ابتدایی از حیوانات و انسان‌ها— است. علاوه بر هنر ابتدایی، تاریخ هنر را میتوان بر اساس منطقه به چند عرصه تقسیم کرد. هنر خاور باستان در سرزمین‌های خاورمیانه و هندوستان، هنر یونان باستان و روم باستان، هنر بیزانس، هنر اسلامی، هنر خاور دور، هنر قرون وسطا در دوران استیلای کلیسا بر اروپا، هنر دورهٔ رنسانس، هنر نوین غربی و در نهایت هنر نوگرای دوران جدید در قرن بیستم از آن جمله‌اند. به عقیده پژوهش‌گران غربی تاریخ هنر، هنر ابتدایی می‌تواند هنر انسان‌های معاصر را که سبک زندگی و فرهنگی بدوی دارند، در کنار هنر انسان‌های ماقبل تاریخ در برگیرد. برخی این نگاه پژوهش‌گران غربی را ناشی از سلطه فکری خاصی می‌دانند که آنها در برخورد با سایر تمدن‌ها و براساس توسعه‌های مادی و فن‌آورانه تمدن غربی برای خود قائل هستند.
۱ هنر پیش از تاریخ
۲ دیرینه‌سنگی و پارینه‌سنگی میانی
۳ پارینه‌سنگی پایانی
۴ نوسنگی
۵ هنر بین رودان
۶ نگارخانه
۷ جستارهای وابسته
۸ منابع
هنر در دوران ماقبل تاریخ، هنری ابتدایی و بَدَوی بود که توسط انسان‌های غارنشین قبل از ورود به تمدن خلق شده‌است. این دوران می‌تواند از دهها هزار سال قبل از میلاد مسیح شروع شده و تا دوران ظهور تمدن‌های بین‌النهرین ادامه داشته‌باشد. از نظر تاریخی این دوران به چند بخش تقسیم می‌شوددیرینه‌سنگی و پارینه‌سنگی میانینوشتار‌های اصلی: دیرینه‌سنگی و پارینه‌سنگی میانی
(از ۷۵۰ هزار سال قبل از میلاد مسیح تا ۴۰ هزار ق. م)
(بسته به مکان جفرافیایی تمدن از ۴۰ هزار ق. م تا ۱۰ هزار ق. م) در بخش آخری دوره پلئیستوسنبه دوره‌ای گفته میشود که ابزارها یا سلاح‌های ابتدایی با سنگ ناصاف توسط بشر ساخته شد. هنر این دوران شامل نقاشی بر سقف و دیوار غارها و نیز گاهی کنده کاری روی سنگ است. قدیمی‌ترین نقاشی‌ها مربوط به ۳۰ هزار پیش در دیوارهٔ غارهای باستانی فرانسه و اسپانیا کشف شده‌اند؛ بیشتر از گاو، گوزن و اسب که گاهی حاوی نقش انسان هستند و موضع شکار» را در نقاشی پدیدار می‌کند. در این دوران، تقدس ابزارهای هنری و وسایل نقاشی نیز دارای اهمیت است؛ گویا انسان غارنشین از نقاشی حیوان‌ها برای تسلط بیشتر بر شرایط شکار سود می‌برده‌است و به همین دلیل نقاشی و ابزارش موهبتی مهم و حیاتی تلقی می‌شد.بارزترین و شناخته شده‌ترین آثار باقی‌مانده از این دوران، مجسمه ۱۰ سانتیمتری از ونوس مربوط به ۲۶ هزار قبل از میلاد (یافت شده در اتریش) و نمادهای فرج کنده‌کاری شده روی سنگ آهک مربوط به ۳۳ هزار سال پیش از میلاد در فرانسه هستند.[۱](بسته به مکان جفرافیایی تمدن از ۸۰۰۰ ق. م تا ۱۵۰۰ ق. م) انسان ابزار مورد استفاده خود را با سنگ صیقل خورده می‌سازد. بشر در این دوره به کشاورزی و دامداری دست پیدا می‌کند.
دانشگاه فارابی، دانشکده هنرهای تزیینی، 
دانشکده هنرهای دراماتیک، هنرستان عالی موسیقی و هنرکده موسیقی ملی ) تشکیل شده است.هنرستان عالی موسیقی قدیمی ترین هنرکده دانشگاه هنر است. این مدرسه موزیک در سال ۱۲۹۷کلاس موزیک» به صورت یک مدرسه مستقل از دارالفنون جدا شد و به مدیریت غلامرضا مین باشیان (با همکاری فرزندش نصرالسلطان) و زیر نظر وزارت معارف درآمد و نام مدرسه موزیک بر آن نهاده شد.پس از انقلاب شکوهمند اسلامی به منظور پیشبرد اهداف فرهنگی و هنری جامعه اسلامی، و گسترش هنرهای گوناگون به ویژه هنرهای اسلامی، بومی و سنتی و آشنا ساختن این نیروها با فرهنگ کهن ایران، اسلام
" جهان، ایجاد یک مرکز آموزش عالی هنر در برنامه وزارت علوم"
تحقیقات و فناوری قرار گرفت. به همین منظور در پی ادغام پنج
موسسه آموزشی هنر قبل از انقلاب (دانشگاه ملی) و با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجمع دانشگاهی هنر در سال ۱۳۵۸ به وجود آمد، و در سال ۱۳۶۲ بازگشایی و رسما به فعالیت پرداخت.با گسترش و توسعه کمی و کیفی فعالیتهای آموزشی و پژوهشی دانشگاه از جمله ایجاد رشته های متعدد در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد، و رشد جمعیت دانشجویی، این مجتمع بر اساس مصوبه شورای گسترش آموزش عالی از سال ۱۳۷۰ به دانشگاه هنر» تغییر نام یافت و با چهار دانشکده هنرهای کاربردی، هنرهای تجسمی، سینما و تئاتر و پردیس اصفهان فعالیت خود را ادامه داد. دانشکده موسیقی در سال ۱۳۷۳ و دانشکده معماری و شهرسازی در سال ۱۳۸۰ پس از اخذ مجوز به مجموعه دانشکده های دانشگاه هنر افزوده شدند. دانشکده پردیس اصفهان نیز از سال ۱۳۷۹ بر اساس مصوبه شورای گسترش آموزش عالی از مجموعه دانشگاه هنر منتزع شد. در سال ۱۳۹۴ دانشکده حفاظت و مرمت و دانشکده علوم نظری و مطالعات عالی هنر به مجموعه دانشکده های دانشگاه هنر افزوده شدند.
دانشکده هنرهای کاربردی در سال ۱۳۳۹ از سوی وزارت فرهنگ و هنر آن زمان تاسیس شد. اساس آموزش در این دانشکده بر این اصل استوار بود که با توجه به ارزش های فرهنگ ملی به مسئله آموزش و آفرینش هنری پرداخته شود. بنابراین بیشتر به
هنرهایی که جنبه کاربردی داشتند، مانند نقش بافت و چاپ پارچه، نقاشی تزیینی، سرامیک (سفال)، ارتباط تصویری و معماری داخلی و . توجه می شد. این دانشکده از سال ۱۳۷۰ با تغییر نام مجتمع دانشگاهی هنر به دانشگاه هنر» به عنوان دانشکده هنرهای کاربردی با سه رشته طراحی صنعتی، صنایع دستی و موسیقی در مقطع کارشناسی به فعالیت خود ادامه داد. از عمده فعالیت های این دانشکده می توان به برنامه ریزی و راه اندازی سه رشته دیگر در مقطع کارشناسی و چهار رشته در مقطع کارشناسی ارشد و برگزاری دوره دکترای پژوهش هنر که برای اولین بار در ایران توسط این دانشگاه برگزار شد، اشاره نمود.
"لازم به توضیح است که رشته های کارشناسی موسیقی "
در سال ۱۳۷۳ و شهرسازی در سال ۱۳۸۰ از مجموعه رشته های این دانشکده جدا و به دانشکده های مربوطه خود انتقال یافتند. در نتیجه دانشکده هنرهای کاربردی هم اکنون با پنج رشته در مقطع کارشناسی و سه رشته در مقطع کارشناسی ارشد به فعالیت آموزشی و پژوهشی خود می پردازد.
دانشکده هنرهای تجسمی
دانشکده هنرهای تجسمی از سال ۱۳۵۷ در مجتمع دانشگاهی هنر تاسیس شد و برخی از رشته های دانشکده هنرهای تزیینی و دانشگاه فارابی به این دانشکده انتقال یافت.در سال ۱۳۶۱ این دانشکده اقدام به ارایه واحدهای درسی به دانشجویان منتقل شده از موسسات ادغامی، که ۲۵ واحد درسی تا اتمام دوره تحصیلی داشتند، نموده و از سال ۱۳۶۲ با رشته های کارشناسی عکاسی، نقاشی و ارتباط تصویری فعالیت خود را آغاز کرد. محل استقرار دانشکده تا سال ۱۳۷۵ در تهران در فضای مشترک با دانشکده هنرهای کاربردی بود و پس از این تاریخ به مجموعه کرج انتقال یافت. اما در سال ۱۳۸۶ مجدد به تهران منتقل شد و در پردیس ولیعصر دانشگاه هنر استقرار یافت.
دانشکده سینما و تئاتر
در سال ۱۳۳۶ اداره کل هنرهای زیبای کشور به عنوان اولین سازمان فرهنگی و هنری، مجوز تاسیس اداره هنرهای دراماتیک را صادر کرد. هنرکده هنرهای دراماتیک در سال ۱۳۴۳ با مجوز وزارت فرهنگ و هنر سابق تاسیس شد. هدف این هنرکده تربیت افرادی بود که در تمامی امور مربوط به نمایش از قبیل نویسندگی، کارگردانی، بازیگری، دکور و صحنه آرایی توانایی داشته باشند. پس از مدتی رشته سینما و تلویزیون نیز ایجاد شد و در سال ۱۳۴۹ هنرکده به دانشکده هنرهای دراماتیک تغییر نام یافت و به فعالیت خود ادامه داد. بعد از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸ مجتمع دانشگاهی هنر از ادغام چند موسسه آموزش عالی از جمله دانشکده هنرهای دراماتیک ایجاد شد. بعد از بازگشایی دانشگاه ها در سال ۱۳۶۲ این دانشکده با عنوان دانشکده سینما و تئاتر دارای دو رشته کارشناسی و چهار رشته کارشناسی ارشد است.
دانشکده موسیقی
در پی ادغام موسسات آموزش عالی، از جمله هنرستان (۱۳۳۸) و هنرکده موسیقی (۱۳۵۰) و تشکیل مجتمع دانشگاهی هنر، رشته کارشناسی موسیقی در سال ۱۳۶۸ ایجاد شد و زیر نظر دانشکده هنرهای کاربردی به فعالیت پرداخت. پس از موافقت شورای گسترش آموزش عالی در سال ۱۳۷۳ دانشکده موسیقی به عنوان اولین دانشکده موسیقی در تاریخ ایران با دو رشته کارشناسی موسیقی و موسیقی نظامی ایجاد شد و در پردیس کرج استقرار یافت.
دانشکده معماری و شهرسازی
فعالیت دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر از سال ۱۳۷۸ با پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی شهرسازی و در سال ۱۳۷۹ در مقطع کارشناسی معماری، 
در فضایی به مساحت ۲۶۰۰ متر مربع در مجموعه پردیس کرج آغاز شد. با توسعه دانشکده، پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد معماری در سال ۱۳۸۳ و کارشناسی ارشد معماری داخلی در سال ۱۳۸۴ آغاز شد. لازم به ذکر است که دوره کارشناسی ارشد معماری داخلی برای اولین بار در کشور با کمک و همراهی متخصصین داخلی رشته در این دانشکده راه اندازی شد. پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد رشته برنامه ریزی شهری در سال ۱۳۸۹ آغاز گردید. در سال ۱۳۸۹ این دانشکده در رشته کارشناسی ارشد طراحی شهری و در سال ۱۳۹۱ دوره دکتری تخصصی رشته شهرسازی و در سال ۱۳۹۲ دوره دکتری تخصصی رشته معماری نیز فعالیت خود را در این دانشکده آغاز نمود.
تاثیر و اهمتی که هنرهای دراماتیک در تقویت ذهن جوانان و ذهن مبانی فرهنگی اجتماعی آداب و رسوم داشت و همچنین وم پیشرفت سریع هنر و فنون تئاتر، سینما، تلوزیون و رادیو، وزارت فرهنگ و هنر سابق را در بر داشت که با تاسیس مدرسه عالی به تربیت هنرمندان و محققین در این زمینه ها بپردازد. اداره هنرهای دراماتیک اولین بار به همین منظور در سال ۱۳۳۶ از سوی اداره هنرهای زیبای کشور به ریاست دکتر مهدی فروغ تاسیس شد. در دی ماه این اداره به هنرکده هنرهای دراماتیک تبدیل شد و از سال تحصیلی ۱۳۵۰-۱۳۴۹ نیز با تصویب شورای گسترش آموزش عالی به دانشکده هنرهای دراماتیک تغییر نام یافت.
مقدمات تاسیس این دانشکده در سال ۱۳۳۹، با ایجاد هنرکده هنرهای زیبا ( تابع وزارت فرهنگ و هنر ) فراهم آمد. این هنرکده در پاسخ به نیازهای آموزشی هنرجویان هنرستانها و سایر علاقه مندان به تحصیلات عالی در زمینه هنر و همچنین به منظور حفظ و اشاعه هنرهای مربوطه تاسیس شد. در سال ۱۳۵۳ بر اساس مصوبه شورای گسترش اموزش عالی این هنرکده به دانشکده هنرهای تزیینی تغییر نام داد.
دانشکده حفاظت و مرمتسابقه تشکیل کارشناسی ارشد مرمت آثار باستانی در دانشگاه هنر در سال ۱۳۵۵، به عنوان نقطه عطفی در تاریخ آموزش عالی مرمت بناها و بافت های تاریخی و مرمت اشیاء فرهنگی تاریخی در ایران مطرح است. در سال ۱۳۵۶ موافقت نامه آموزشی تنظیم شده مابین دکتر جمشید بهنام رئیس وقت دانشگاه فارابی و نصرت الله مجتبایی مدیر عامل سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران به منظور تامین کادر فنی و نیروی انسانی سرآغاز پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد مرمت دانشگاه فارابی (دانشگاه هنر) بوده است. پس از انقلاب اسلامی و با وقفه ای چندساله پذیرش دانشجو در رشته کارشناسی ارشد مرمت در این دانشگاه مجددا پیگیری شد. با وجود تفکیک دو رشته تحصیلی کارشناسی ارشد "مرمت و احیاء بناها و بافت های تاریخی" و "مرمت اشیاء فرهنگی - تاریخی" و تغییر متناسب محتوای برنامه آموزشی آنها، تبدیل دانشگاه فاربی و تاسیس دانشگاه هنر، و شکل گیری سازمان میراث فرهنگی کشور از مهمترین عواملی بود که در طی این سال ها باعث شد تا دانشگاه هنر برای نزدیک به دو دهه به عنوان تنها موسسه آموزش عالی در مقطع تحصیلات تکمیلی به آموزش مرمت بناها و بافت های تاریخی و مرمت اشیا فرهنگی، تاریخی بپردازد.
حال قاطعی که در این جا به وجود می‌آید، تمایز ساختاری است بین هنری که از فناوری‌های دیجیتال بهره می‌گیرد به عنوان وسیله‌ای برای خلق اشیای هنر سنتی ـ از قبیل عکس، پرینت، مجسمه یا قطعه‌ای موسیقی ـ و هنری که این فناوری‌ها را به عنوان بستر به کار می‌گیرد و به طور ویژه، در قالب دیجیتال، تولید، نگهداری و ارایه می‌کند و از قابلیت تعاملی و مشارکت مخاطب درآن بهره می‌گیرد.
در حالی که این دو نوع هنر برخی از ویژگیهای ذاتی فناوری دیجیتال را به اشتراک گذاشته‌اند، غالباً در ابراز، بیان و زیبایی شناسی به طور مشخصی تفاوت دارند. این دو حوزه وسیع به عنوان یک رده‌بندی قطعی به حساب نمی‌آیند، بلکه به عنوان نموداری ابتدایی از محدوده‌ای که بر اساس طبیعت خود به‌شدت نامتجانس است، در نظر گرفته شده‌اند. در حالی که توصیف‌ها و دسته‌بندی‌ها در جهت تشخیص برخی ویژگیهای برجسته یک رسانه می‌توانند مثمر ثمر باشند، ممکن است درعین حال در ایجاد محدودیت‌های از پیش تعیین شده جهت نزدیک شدن و درک کردن یک فرم هنری، خصوصاً زمانی که دائما درگیر است، مانند مورد هنر دیجیتال، خطرناک نیز باشند.
در حالی که این بخش از رساله سعی می‌کند که تا حد امکان فراگیر باشد، زمانی که به جلوه‌های هنر دیجیتال و راه‌هایی که تجارب هنری را بسط می‌دهند و به چالش می‌کشند، می‌رسد، تنها بخش کوچکی از طیف وسیعی از آثار دیجیتالی را که خلق شده‌اند را ارایه می‌کند. بسیاری از فرم‌ها و موضوع‌های هنر دیجیتال که در صفحات آینده طرح‌ریزی شده‌اند، می‌توانند به راحتی مطالب کتاب‌های کاملی از نوع خود قرار گیرند.
به آن آمیخته شده است (واقعیتی که در بسیاری از کارهای هنری دیجیتال نقش بر جسته‌ای ایفا می‌کند). رایانه‌ها اصالتاً در یک محیط علمی و تحقیقاتی زاده شدند و امروز نیز دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی در تولید برخی از شکل‌های هنر دیجیتال، نقش عمده‌ای برعهده دارند.
در سال ۱۹۴۵ ، ماهنامه آتلانتیک مقاله‌ای را تحت عنوان آن‌گونه که ممکن است بپنداریم به قلم دانشمند نظامی واناوار بوش(۸) به چاپ رسانید. مقاله‌ای که تأثیر عمیقی بر تاریخچه کاربرد رایانه(۹) برجای گذاشت. این مقاله ابزاری را که MEMEX نام داشت، تشریح می‌کرد به‌این‌گونه که میزی با صفحات نیمه شفاف را توصیف می‌نمود که امکان مرور اسناد و اطلاعات و نیز امکان انتخاب مسیری دلخواه را از درون متون و سندهای مختلف برای کاربران مهیا می‌ساخت. بوش در نظر داشت که محتویات MEMEX که شامل کتاب‌ها ، گاهنامه‌ها و تصاویر می‌شد بر روی میکروفیلم‌هایی که قابل خریداری باشند، در دسترس کاربران قرارگیرند یا امکاناتی فراهم آید تا داده‌ها مستقیماً توسط کاربران به کار گرفته شوند.
MEMEX هیچ‌گاه ساخته نشد، اما میتوان آن را همچنان یکی از اجداد نظری جریان اطلاعاتی که به صورت الکترونیک به هم پیوند داده شده‌اند (و نهایتاً اینترنت به عنوان یک بانک اطلاعاتی عظیم و مرتبط و قابل دسترس در تمام جهان) محسوب کرد. این دستگاه اساساً یک ابزار آنالوگ بود، اما در سال ۱۹۴۶، دانشگاه پنسیلوانیا نخستین رایانه دیجیتال جهان را عرضه کرد که به انیاک(۱۰) مشهور بود و تمامی حجم یک اطاق را به خود اختصاص می‌داد. سال ۱۹۵۱، با به ثبت رسیدن نخستین رایانه دیجیتال ـ اونیواک(۱۱) ـ که به صورت تجاری قابل دسترس بود، همراه بود.اونیواک قادر بود داده‌های رقمی را همـانند داده‌های متنی پردازش کند. دهه ۱۹۴۰، نشان‌گر آغاز دانش ارتباطات و اطلاعات ـ سایبرنتیک(۱۲) - نیز بوده است. ریاضی‌دان آمریکایی نوربرت ویه‌نر(۱۳) (۱۸۹۴- ۱۹۶۴) اصطلاحی را برای مطالعه تطبیقی ارتباطات گوناگون و سیستم‌های کنترل، از قبیل رایانه و مغز انسان ابداع کرد. فرضیه‌های وی، اساس ادراک آنچه هم‌زیستی انسان و ماشین نامیده می‌شد را تشکیل داد ، مفهومی که بعدها به وسیله عده‌ای از هنرمندان دیجیتال مورد مطالعه و تحقیق قرار گرفته است.
دهه ۱۹۶۰ به دهه فوق‌العاده مهمی در تاریخچه فناوری‌های دیجیتال بدل شد ـ زمانی که مقدمات کار برای اکثر فناوری‌های امروزین و تحقیقات هنری مربوط به آن پی ریزی شد. نظریات بنیادی واناوار بوش به وسیله تئودور نلسون آمریکایی به سطح پیشرفته تری برده شد. او کسی بود که در سال ۱۹۶۱ ، کلمات ابر متن(۱۴) و ابررسانه (۱۵) را برای فضایی از نوشتن و خواندن ابداع کردکه درآن ، متن‌ها، تصاویر و صدا‌ها به صورت الکترونیکی به هم اتصال می‌یابند و به وسیله کاربرانی که در شبکه‌های مجازی اسناد(۱۶) عرضه کننده اطلاعات هستند، به‌هم مرتبط می‌شوند.
محیط ابر پیوندی نلسون منشعب و غیر‌خطی است و به خوانندگان و نویسندگان اجازه می‌دهد تا راه خود را از میان اطلاعات انتخاب کنند. مفاهیم او به طور بدیهی، انتقال شبکه‌ای فایل‌ها و پیام‌ها را بر روی اینترنت تسریع می‌کرد. اینترنت خود، در حدود همان زمان شکل گرفت ( اما در واقع شبکه جهانی به عنوان شبکه صفحات وب به‌هم پیوسته در دهه ۱۹۹۰ پدید آمد).
پیشترها، درسال ۱۹۵۷، پرتاب موشک اسپوتنیک اتحاد جماهیر شوروی در بحبوحه جنگ سرد ، ایالات متحده را به ایجاد آژانس پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته ـ آرپا ـ(۱۷) در درون وزارت دفاع جهت حفظ موقعیت برتر در فناوری واداشت. در سال ۱۹۶۴ شرکت راند(۱۸) سرشناس‌ترین مجمع محققان جنگ سرد ، پیش طرحی را برای آرپا آماده کرد که اینترنت را به عنوان یک شبکه ارتباطی بدون حاکمیت مرکزی که از یک حمله موشکی در امان بماند، به تصویر می‌کشید. در سال ۱۹۶۹، شبکه نوزاد آرپانت(۱۹) که از سوی پشتیبان خود پنتاگون نامیده شده بود، به وسیله چهار ابررایانه(۲۰) آن زمان در دانشگاه کالیفرنیای لوس آنجلس ، دانشگاه کالیفرنیای سانتاباربارا ، انستیتوی تحقیقاتی اسانفورد و دانشگاه یوتا، راه اندازی شد.به طور کل، هنر از آنجایی واژه تاریخ را در آغوش می گیرد که بشر آن را ثبت کرده است. در واقع تاریخ هنر از آنچه که بشر در کاوش ها و کشفیات خود دیده است آغاز می شود که بی گمان می توان از آثاری از انسان های بدوی و غارنشین نام برد که در غارها اشکالی از انسان ها و حیوانات بر دیوار غارها نقش بستند. اما بی شک، پیشتر نیز انسان های بدوی با هر آنچه که در اختیار داشتند،به ثبت نقش و طرح‌هایی پرداخته اند که بشر هنوز قادر به کشف آن نبوده است.
تاریخ هنر را می توان بر اساس منطقه به چند قسمت تقسیم کرد؛ سرزمین های خاورمیانه و هندوستان، هنر یونان و روم باستان، هنر بیزانس، هنر اسلامی، هنر خاور دور، هنر قرون وسطی در دوران استیلای کلیسا بر اروپا، هنر دوره رنسانس، هنر نوین غربی و در نهایت هنر نوگرای دوران جدید در قرن بیستم.
و اما هنر پیش از تاریخ در سرزمین های خاورمیانه به دهها و صدها هزار سال قبل از میلاد مسیح بر می‌گردد و تا آغاز عصر تمدن‌های بین النهرین یا میان رودان ادامه دارد. چرا که در این فاصله تاریخی، تمدن هایی مانند بابل، آشور، سومر، اکد، کلدانی و تمدن‌های ایرانی مانند ماد و عیلام هریک در گوشه‌ای از این سرزمین رونق گرفته اند.
ادیان و فرهنگ های بسیاری از سرزمین های مختلف از میان رودان تاثیر پذیرفته اند. میان رودان، واژه ای است که ایرانیان برای نامگذاری این منطقه به کار برده اند و همچنین منشور کوروش بزرگ، پادشاه ایران زمین نیز در این جایگاه یافت شده است.
به همین دلیل این دوره را به نوعی می توان یک انقلاب تمدنی در تاریخ دانست که مسلماً تاریخ هنر را نیز تحت تأثیر خود قرار داده است. تاریخ هنر ماقبل تاریخ به دوره های مختلفی تقسیم می شود که از آنها نام خواهیم برد:
اولین و قدیمی ترین آن، پارینه سنگی آغازین است که حدود هشت صد هزار سال پیش و قبل از آن است.کیوپیول ها قدیمی ترین نوع هنر ماقبل تاریخی شناخته شده هستند و در تمامی قاره ها به جز قطب جنوب یافت شده‌اند. کیوپیول ها عبارت اند از حفره های نیمکره‌ای که به دست انسان بر روی صخره ها و تخته سنگ ها ایجاد شده اند.
قدیمی ترین سنگ واجد کیوپیول که تا کنون شناسایی شده، در تانزانیا قرار داشته و قدمت آن به حدود ۱ر۷ میلیون سال می رسد.به طور مثال در سرزمین کهن ایران، کهن ترین شواهد این دوره که مربوط به فرهنگ الدوان است، در اطراف رودخانه کشف رود در شرق مشهد یافت شده است.
این شواهد، دربردارنده تعدادی ابزار سنگی ساخته شده از کوارتز است که شامل تراشه و ساطور ابزار هستند. طبق نظر کاشفین، این مجموعه حداقل ۸۰۰ هزار سال قدمت دارد.
حدود هفتصد و پنجاه هزار سال تا چهل هزار سال قبل از میلاد مسیح دوره پارینه سنگی میانی نام دارد. یکی از معدود آثار هنری که تاریخ آن به دوران پارینه سنگی میانی باز می گردد، سنگ های اخرا مزین به خطوط متقاطع لوزی شکل، یافته شده در غارهای بلومبوس در شرق کیپ تاون هستند.
این سنگ ها جزو قدیمی ترین هنرهای آفریقایی بوده و تاریخ آنها مربوط به ۷۰۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح است. همچنین حکاکی های یافت شده بر روی پوسته تخم شترمرغ در حومه ژوهانسبورگ (مربوط به ۶۰۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح) نیز از آثار دوره پارینه سنگی میانی است.تندیس ونوس شهر طانطان (واقع در مراکش کنونی)، باستانی ترین دست ساخته بشر که تاکنون شناسایی شده، از آثار این دوران بوده و قدمت آن بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار سال تخمین زده می شود.
پس از آن، دوره پارینه سنگی پایانی است که از چهل هزار تا ده هزار سال قبل از میلاد مسیح را شامل می شود، که در آن دوره، انسان‌های بدوی یا همان ناندرتال‌ها منقرض و جای خود را به انسان های هوشمند دادند که با توجه به کشف بشر تا به امروز از این دوره میتوان از آثاری نام برد که آنها با داشتن ابزار بر روی دیوارها و سقف های غارها نقاشی میکردند. به عنوان مثال میتوان از نقاشی در دیواره های غارهای باستانی اسپانیا و فرانسه نام برد که حدود سی هزار سال قدمت دارند.
پس از آن، دوره نوسنگی قرار دارد که مشتمل بر هشت هزار سال تا هزار و پانصد سال قبل از میلاد مسیح است که در آن دوره، بشر آغاز به کشاورزی و دامداری کرد که این کشف و پیدایش این اتفاق مهم، تغییرات بسزایی در نوع زیست و ساختار زندگی بشر گذاشت.
در آن دوره بود که بشر شروع به سفالگری و ساخت اجسامی کرد که موجب کشف امروز بشر از مهرها و سفال های آن دوره شد. سپس به هنر میان رودان میرسیم که همان انقلاب تمدنی بین النهرین است که همانند پلی است میان هنر قبل از تاریخ تا به امروز٫گستردگی و شاخه های هنری امروز منوط به گـــذر تاریـــخی اســت.
"فرهنگ ها، آیین ها، زبـــان ها و ســـبک ها شـکل گرفته اند."
هـــنری که امروزه به شاخه هایی مانند هنرهای تجــسمی (نقاشی، طراحی، تندیسگری، عکاسی و چاپ)، هنــرهای نمایشی، موسیقی، ادبیات ، سینما، معماری و… تقسیم شده است.بی شک، هنر و سبک های هنری، همواره در تاریخ ثبت خواهند شد و با توجه به آنچه که بشر همراه با طبیعت، صنعت و ابزاری که در دست دارد، به آن سبک، شکل و رنگ می بخشد.
تاریخچه هنر کاشیکاری درایران
هنر زیبای کاشیکاری از هنرهای دستی و قدیمی ایران است که زیباترین و قدیمی ترین آنها کاشی های فیروزه ای اصفهان است و کتیبه های تاریخی مناره های دوران سلجوقی با آنها تزیین شده است.
قرن هشتم هجری دورانی است که این هنر زیبا برای تزیین بناها کاربرد فراوان پیدا کرد و تا اواخر قرن دوازدهم هجری (انقراض صفویه) ادامه داشت.
به تدریج استفاده از کاشی با نقوش گل و بوته و مخصوصاً نوع خشت و هفت رنگ که مخصوص مساجد بود، به منازل نیز راه یافت و استادان کاشیکار اصفهانی پا را از گل و بوته و اشکال هندسی فراتر نهاده و نقش انواع حیوانات و پرندگان را در کاخها و منازل متداول کردند، هنر کاشیکاری همچنان مورد استفاده هنرمندان اصفهانی بود به طوری که در بیشتر بناها کاربرد داشت.
درحال حاضر کاشیکاری و کاشی سازی از هنرهای دستی اصفهان است و اساتید این هنر مانند مرحوم مصدق زاده و آقاحسین مصدق زاده و کارگاههای متعدد کاشی سازی به تولید این فرآورده هنری مشغول هستند.
اصفهانیها که یکی از هنرهای مشهود در آثار تاریخی به جا مانده از دوران های مختلف، هنر کاشیکاری اسلامی به ویژه کاشی هفت رنگ می دانند و معتقد هستند رنگهای به کار رفته در هنر کاشیکاری هر یک نشان از دوران خاصی از تاریخ است که با گذشت قرنها، این کاشیها تغییر رنگ نداده اند و رنگ آنها همچنان ماندگار است.
رنگهایی که در کاشیکاری قدیم به کار برده شده به دلیل اینکه ترکیبی از سرب و قلع هستند از مقاومت زیادی برخوردارند به گونه ای که با گذشت قرنها از عمر این رنگها، همچنان زیبایی خاص خود را حفظ کرده اند، این درحالی است که در رنگهای جدید وارداتی، خیلی زود تغییر رنگ می دهد و دوام و پایداری رنگهای قدیم را ندارد.
با این اوصاف و معروفی این هنر، امروزه دانشمندان و ریاضی دانان بر این باورند که هنر کاشیکاری اسلامی با ریاضیات مرتبط است و با هم پیوند خورده اند همانطوری که با موسیقی ارتباط نزدیک دارد. در ششمین جشنواره خانه ریاضیات اصفهان دکتر غلامعلی حداد عادل رئیس مجلس شورای اسلامی به نکته ای حساس و مهم اشاره کرد و اعلام داشت: کشور هلند برای آشنایی ۴۰هزار دانش آموز با کاشیکاری اسلامی، روزی را تعیین کرده تا آنان بدین ترتیب با زیرساخت این هنر به ویژه ارتباط آن با ریاضی آشنا شوند.
وی که از غفلت کشورمان از این هنر اسلامی و سرمایه عظیم اظهار تأسف می کرد بر آشنایی مردم بویژه نسل جوان با کاشیکاری اسلامی تأکید داشت.
باتوجه به قدمت این
هنر اصیل ایرانی که دنیا شیفته زیبایی آن است و به جهت ارتقای آن و اینکه از غفلت و بی توجهی بیدار شده و به کاشیکاری اهمیت داده شود گزیده ای را در سابقه و اصول این هنر بیان می کنیم.
هنرهای دستی اصفهان, هنر کاشیکاری درایران
هنر کاشیکاری سابقه ای بسیار طولانی دارد و قدرت آن به هزاره دوم پیش از میلاد می رسد. در آغاز، این هنر بیشتر با آجرهای لعابدار برای استحکام بنا و نماسازی توامان استفاده می شد ولی رفته رفته در آرایش ظاهری ساختمان و نماسازی نیز کاربرد یافت به طوریکه کاشیکاری پیش از اسلام نیز در ایران بسیار مدنظر بوده است.البته بیشتر از کاشیهای تک رنگ و احتمالاً چند رنگ ساده استفاده می شد که با اندک تزیینی همراه بود. ولی پس از اسلام این هنر شکل دیگری به خود گرفت و از آنجائی که در آیاتی از قرآن کریم به امر ریاضی و هندسه اشاره فرموده: گلبوته هایی که به شکل قرینه در زمینه طراحی می شد و نقوش هندسی که معماران مسلمان ایرانی در این هنر به کار گرفتند زیبایی آن را بیش از پیش نمایان ساخت.
در دوران اسلامی هنر کاشیکاری بیشتر در ساختمان مساجد و مدارس به کار گرفته می شد و این خود فرصتی پیش آورد تا آیات قرآن و احادیث نبوی و روایات ائمه هدی زینت بخش این هنر شود.
این هنر در ادوار و اعصار مختلف اسلامی با آموزه های ریاضی با روش انتقال سینه به سینه و نیز به شکل علمی انجام می شده است.
حرکات خطوط و ضوابط زمینه های یک کار و گره در خانه شطرنج معقلی، در فرم و اشکال گوناگون باتوجه به ترکیبات خاص اصول گره چینی، نشأت گرفته از فرمولهای ریاضی در این هنر محسوب می شد که امروز در بناهای مهم کاشیکاری اسلامی به چشم می آید.
در عصر حاضر هرچند خانه ریاضیات اصفهان با دایر کردن کارگاه آموزشی این امر را مدنظر قرار داده و به عنوان یکی از پیشگامان هنر کاشیکاری اسلامی در کشور محسوب می شود اما کافی نیست و می طلبد تا دانشگاهها، مراکز آموزشی آموزش وپرورش نیز در اعتلای دوباره این هنر و ایجاد شرایط مناسب برای دانشجویان و دانش آموزان فراهم کنند تا با شناخت از اصل هنر و سبک کاشیکاری، این هنر با مواد اولیه داخلی حیات بگیرد و این دوره از دوران ها نیز در این زمینه یادگاری از خود باقی بگذارد تا آیندگان را به قضاوت بنشانند
تحقیقاتی استانفورد نظریه‌های مربوط به بیت نگاشت(۲۳)، ویندوز(۲۴) و انجام عملیات معین و مستقیم از طریق موشواره(۲۵) را معرفی کرد. مفهوم وی از بیت نگاشت از این جهت خارق العاده و گسترده بود که ارتباط بین الکترون‌های شناور در درون یک پردازنده رایانه و تصویری بر روی صفحه نمایش رایانه را برقرار می‌ساخت. یک رایانه در پالس‌های برق که خودشان را در وضعیت روشن یا خاموش نشان می‌دهند که عموماً به عنوان دسته‌هایی ۲ تایی(۲۶) صفر و یک، از آن ها یاد میشود، پردازش می‌کند.
در وضعیت بیت نگاشت، هرتصویردانه یا پیکسل صفحه نمایش رایانه به واحد کوچک حافظه به نام بیت، اختصاص داردکه می‌توانند خود را به صورت روشن یا خاموش نشان دهند و به عنوان یک و صفر توصیف شوند. صفحه نمایش رایانه می‌تواند هم چنین به صورت شبکه‌ای ازتصویردانه‌ها (پیکسل‌ها) که هم می‌توانند خاموش و روشن باشند و یا تاریک و روشن باشند و یک فضای دو بعدی را به وجود می‌آورند، در نظر گرفته شود. دستکاری مستقیم این فضا با اشاره‌‌‌‌‌گری(۲۷) و کشاندن(۲۸) به وسیله اختراع موشواره توسط انگل بارت امکان پذیر شد که تداوم کاربرد دست کاربر در فضای داده ها را به دنبال داشت.
پس از تفکیک دانشکده پردیس اصفهان از دانشگاه هنر و شکل گیری دانشگاه هنر اصفهان، برای مدتی وقفه ای در پذیرش دانشجو در رشته های مرتبط با مرمت در دانشگاه هنر در تهران شکل گرفت. اما در سال ۱۳۹۴ دانشکده حفاظت و مرمت به عنوان دانشکده ای تخصصی در سطح تحصیلات تکمیلی و با وجود چهار رشته مرمت اشیاء فرهنگی و تاریخی، مرمت و احیاء بناها و بافت های تاریخی، مطالعات موزه و هنرهای اسلامی در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری مرمت اشیاء پس از طی مراحل قانونی راه اندازی شد.
گستردگی و ژرفای مباحث نظری هنر و اهمیت آن در عصر حاضر و نیاز روزافزون به تتبعات و مطالعات عالی در باب هنر ایران و جهان ، نسبت میان دین و فرهنگ و هنر ، پاسخ گویی به چالشهای فلسفی هنر و همچنین جایگاه مهم و خطیر دانشگاه هنر به مثابه بزرگترین مرکز دانشگاهی آموزش هنر در سطح خاورمیانه این ضرورت را ایجاد کرد که دانشکده علوم نظری و مطالعات عالی هنر ، در خرداد ماه سال ۹۴ با برنامه ای شامل اهداف ،راهبردها و روش ها ، بنیان گذاری شود.
هنر بین رودادر بین‌النهرین و تمدن‌های سومر، اکد، بابل و آشور اولین حضور هنر در کنار تمدن مشاهده میشود. هم‌زمان باهنر مصر باستان و هنر هند باستان، و همچنین تمدن‌های باستانی ایراناصلی‌ترین نمود هنر در میان تمدن‌های بین‌النهرین، ظروف سفالی است. آغاز هنر سفالگری را میتوان در ظروف گلی یافت شده از ایران و سوریه جُست که قدمت بسیاری از آنها به هزارهٔ هشتم پیش از میلاد می‌رسد. این ظروف گلی، با دست ساخته شده‌اند و با گرمای طبیعی آفتاب خشک شده‌اند و هیچ‌کدام دارای لعاب و رنگ نیستند. این در حالی است که در بین سال‌های ۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ پیش از میلاد، آثاری هنری یافت شده‌است که با چرخ سفالگری و به صورت حرفه‌ای طراحی و ساخته شده‌اند.
درباره این سایت